wtorek, 28 lutego 2017

Katarzyna i Jerzy Samusikowie, Dwory i pałace na Kresach Wschodnich. Między Niemnem a Bugiem






Od medycyny do Kresów

     Album o dworach i pałacach pogranicza polsko-białoruskiego jest dziełem państwa Samusików, absolwentów Akademii Wychowania fizycznego, zawodowo związanych z medycyną, a prywatnie pasjonatów podróżowania. Pięknie wydana publikacja opisuje niemal czterdzieści zabytkowych obiektów obecnie znajdujących się w granicach  obwodu grodzieńskiego i brzeskiego na Białorusi. Autorzy tekstu książki są jednocześnie autorami większości barwnych fotografii przedstawiających szlacheckie i magnackie siedziby. Brakuje tylko, umieszczanych w tego typu wydawnictwach: indeksu, bibliografii czy spisu treści. Dobrze się stało, że zastosowano alfabetyczny układ budowli oraz skrócone angielskie wersje ich opisów.

Kołchoz, sowchoz, sielsowiet

     Kilkustronicowe charakterystyki budowli zawierają opis ich wyglądu zewnętrznego, z fachowym nazewnictwem elementów architektonicznych, układu pomieszczeń z ich przeznaczeniem i wyposażeniem oraz struktury założenia dworsko-parkowego z zabudowaniami gospodarczymi. Autorzy położyli duży nacisk na przybliżenie czytelnikom dziejów rezydencji, nie zapominając o ich zmieniających się właścicielach. Historia Rzeczypospolitej odcisnęła piętno na losach siedlisk polskości, jakimi przez wieki były dwory i pałace. Przeszłość gniazd rodzinnych można podzielić na okres przedrozbiorowy, rozbiorów, popowstaniowy, I wojny światowej, międzywojnia. Wrzesień 1939 roku przerwał wielowiekowe funkcjonowanie dworów i pałaców jako siedzib rodowych. Hitlerowska i bolszewicka okupacja zmiotły z powierzchni ziemi większość z nich, a ich ostatni właściciele najczęściej tracili życie trwając na swych placówkach. W efekcie zakończenia II wielkiej wojny, w byłych już ziemiańskich dworach, umieszczano dyrekcje kołchozów, sowchozów i innych sielsowietów, natomiast w arystokratycznych posiadłościach szkoły, szpitale i sanatoria. Dzięki podróżom Katarzyny i Jerzego Samusików dowiadujemy się, w jakim stanie znajdowały się wspominane obiekty przed publikacją albumu w roku 2012. Niektóre z nich, np. wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO zamki Radziwiłłów w Mirze czy Nieświeżu, są odbudowywane i rekonstruowane przez państwowych mecenasów i fundatorów. Renowacja innych odbywa się z inicjatywy władz lokalnych, umieszczających w nich instytucje publiczne, jak np. biblioteka w Hnieznie (dwór Tarasowiczów), muzeum w Prużanie (pałacyk Szwykowskich), dom kultury i bank w Świsłoczy (pałacyk Krasińskich). W gorszej sytuacji znajdują się obiekty zakupione przez prywatnych sponsorów, którzy na ogół nic nie robią w kierunku ratowania niszczejących budowli. 
Bogudzięki - dwór Buttowt-Andrzeykowiczów - elewacja ogrodowa
Bogudzięki - dwór Buttowt-Andrzeykowiczów
Albertyn - Pałac Pusłowskich
Albertyn - Pałac Pusłowskich







Lenin i Czerwona Gwiazda

     Autorzy, nie parający się zawodowo historią, potrafili profesjonalnie opracować  materiały odnośnie historii szlacheckich i magnackich siedzib z terenu pogranicza polsko-białoruskiego. Oprócz ścisłych faktów historycznych przekazali czytelnikom garść ciekawostek, anegdot, legend, które znacznie uatrakcyjniły tekst. Wiele z tych informacji związana jest z właścicielami i mieszkańcami dworów czy pałaców, którymi nierzadko byli sławni i wybitni Polacy, m.in. Maria Rodziewiczówna - Hruszowa, Tadeusz  Rejtan - Hruszówka, Adam  Mickiewicz - Nowogródek, Julian Ursyn Niemcewicz - Skoki, itd. W odrestaurowanym pałacu Wołłowiczów w Świacku, w dwudziestoleciu międzywojennym, mieściło się sanatorium dla narkomanów, natomiast w okresie panowanie ZSRR sanatorium dla chorych na gruźlicę (w państwie socjalistycznym nie było narkomanów – sic!). Przed dworem Trębickich w Linowie, jeszcze w 2009 roku, znajdowało się popiersie Lenina – być może była to pozostałość po dyrekcji fabryki krochmalu, którą umieszczono w starej gorzelni po II wojnie światowej. Komuniści wykazywali się dużą inwencją w stosunku do dziedzictwa polskiego ziemiaństwa. W Muzeum Adama Mickiewicza w Nowogródku, po zniszczeniach wojennych, w 1955 roku urządzono muzeum ruchu rewolucyjnego (obok sali Mickiewicza). Dworek myśliwski nieświeskich Radziwiłłów do II wojny światowej znajdował się w miejscowości o wdzięcznej nazwie Radziwiłłmonty, po 1945 roku zmienionej na równie "sympatyczną" nazwę Красная Звязда (Czerwona Gwiazda). Nie zawsze jednak przemiany były tak zabawne. Kamienne nagrobki z grobu rodziców Marii Rodziewiczówny zdjęto i zrobiono z nich schody w miejscowym sklepie.
Linowo - dwór Trębickich - popiersie Lenina na pierwszym planie
Linowo - dwór Trębickich - z popiersiem Lenina
Wysokie Litewskie - pałac Sapiehów
Wysokie Litewskie - pałac Sapiehów


 

Bogudzięki i Bógpomóż

     Na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, między Niemnem a Bugiem, była jeszcze niedawno Polska. Pozostały polskobrzmiące nazwy miejscowości, niestety, niektóre z nich tylko na starych mapach i w legendach, jak np. Bogudzięki (Богуденки), włączone po wojnie do miasteczka Porozów. Legenda zaś mówi: Adam i Ewa przywędrowali do osady i zakrzyknęli „Bogu dzięki, Porozów już widać” – i tak zostało. Podobną nazwę nadano wiosce liczącej czterysta lat, a położonej kilka kilometrów od mojego domu, na Kujawach Nadwiślańskich. Chciałabym poznać etymologię tej nazwy lub choćby tylko legendę o jej pochodzeniu. Nazwa osady brzmi „Bógpomóż”. Prawda, że pięknie?

Tekst ukazał się na blogu Czytam po polsku

sobota, 18 lutego 2017

Helena Mniszkówna, „Powojenni”





„Powojenni” Heleny Mniszkówny to zapomniana już dzisiaj powieść o przedstawicielach polskiego ziemiaństwa, którzy po I wojnie światowej utracili swe olbrzymie majątki na Ukrainie i próbują ułożyć sobie życie na nowo w powojennej rzeczywistości.

Helena Mniszek-Tchórznicka (po pierwszym mężu Chyżyńska, po drugim Rawicz-Radomyska) sama była Kresowianką. Urodziła się w Kurczycach na Wołyniu (powiat Nowogród Wołyński, okolice Żytomierza), tam spędziła dzieciństwo i wczesną młodość. Po ślubie, w wieku 19 lat, przeprowadziła się do majątku męża na Litwę. Później mieszkała w posiadłości rodziców Sabnie koło Sokołowa Podlaskiego, po drugim zamążpójściu - na Lubelszczyźnie, potem w okolicy Płocka (w majątku Kuchary, skąd została w 1939 roku wyrzucona przez Niemców) i znowu, już do końca życia, w Sabniach. Pisarka z racji swoich życiowych doświadczeń znała więc kresy wschodnie i czerpała z tej wiedzy pełną garścią, pisząc swoje powieści.

Obecnie ta autorka kojarzona jest właściwie tylko z jedną powieścią, czyli ze słynną „Trędowatą”, którą dawno już temu krytycy literaccy uznali za szczyt grafomaństwa i złego smaku. Chociaż np. podobała się Bolesławowi Prusowi, który wystawił pozytywną recenzję debiutanckiej powieści napisanej przez młodziutką autorkę. Ale co tam! Krytycy swoje, a lud czytający swoje. Przed wojną, jak i po wojnie… Pamiętam, jak za Gierka, w głębokim PRL-u, czytelnicy przepisywali RĘCZNIE dawa opasłe tomy „Trędowatej”, a potem sklejali misterne albumy z drukowanych w gazetach odcinkach tej powieści. Sama czytałam „Trędowatą” w takiej właśnie postaci, z odcinka na odcinek, ale nie w całości, trochę jakby na wyrywki, bo nie zawsze ojciec przyniósł z pracy gazetę (w biurze prenumerowali „Kurierka” i kto z pracowników dorwał gazetę pierwszy, ten zabierał do domu), potem miałam w rękach zeszyty z powklejanymi kawałkami powieści wycinanymi z bydgoskiego „IKP” („Ilustrowany Kurier Polski”, czyli inaczej „Kurierek”). Tym wszystkim krytykom Mniszkówny, zwłaszcza owym kwaśnogębym badaczom literatury od siedmiu boleści życzę choćby połowy takiego powodzenia wśród czytelników, jakie miała niszczona przez nich autorka! A potem była wspaniała ekranizacja „Trędowatej” w reżyserii Jerzego Hoffmanna i tłumy przed kasami kin w całej Polsce i ogólne łkanie w chusteczki w ciemnych salach kinowych. Ale w całości wydano „Trędowatą” dopiero po 1989 roku.

W tamtym właśnie okresie zaczął się festiwal dawnych, przedwojennych, poczytnych autorów polskich. Mniszkówna była wśród jedną z najbardziej znanych. Prócz „Trędowatej” wydano wówczas także inne jej powieści, jak „Ordynat Michorowski”, „Panicz”, „Gehenna” itd. No i właśnie wtedy, po raz pierwszy po II wojnie światowej ukazali się „Powojenni”, których premiera była w 1929 roku.

Głównym bohaterem tej powieści jest Edward Zebrzydowski, młody arystokrata, który wcześniej, przed I wojną, pędził wspaniałe życie zamożnego człowieka. Jego rodzina posiadała na Ukrainie dwie olbrzymie posiadłości, a po wojnie i ustaleniu granic między Polską a Związkiem Radzieckim, wszystko przepadło, zostało po niewłaściwej stronie granicy. Zebrzydowskiemu pozostał tylko jakiś nieduży mająteczek w centralnej Polsce, z którego jednak ma tak małe dochody, że nic, tylko w łeb sobie strzelić. Zebrzydowski i jego matka arystokratka to zrujnowani, przegrani ludzie, nie pasujący do nowej rzeczywistości.

W podobnej sytuacji są inni bohaterowie tej książki, którzy nie tylko potracili majątki podczas rewolucji bolszewickiej i minionej wojny, ale także ledwo wyszli z życiem. Na przykład panna Madgdalena (Dada) Dobrucka - straciła majątek ziemski, jej rodzice zostali zamordowani przez zbuntowanych chłopów ukraińskich, a brat zginął gdzieś na froncie. Albo taki Jerzy Strzełecki – wszystkie posiadłości stracone, on bez rodziny i bez grosza. No bo takiej Teresie Pobożynie, która wprawdzie bardzo zbiedniała z powodu strat na Ukrainie, to nic nie brakuje, bo został jej jeszcze dodatkowy zamek nad Dunajcem i posiadłość na Wołyniu po stronie polskiej.

I teraz główny temat tej powieści. Co mają robić tacy zrujnowani arystokraci po wojnie? Jak żyć? A przede wszystkim - z czego żyć? No, jest parę rozwiązań. A więc – można biedować, przejadając pozostałe resztki fortuny, jeśli, oczywiście, coś tam jeszcze się posiada. Można też zabrać się do pracy i zarabiać na własne utrzymanie. To jest jednak strasznie wstydliwe, bo przecież dżentelmen o pieniądzach nie rozmawia, on je po prostu ma! Przed wojną nie do pomyślenia było, by polski ziemianin z Kresów zhańbił się pracą na etacie u kogoś! A teraz musi iść na służbę! O, mój Boże! Kto zna się na rolnictwie, zatrudnia się więc jako administrator lub rządca u innych ziemian. Kto zna się na leśnictwie, jak wspomniana wyżej Dada, pracuje w lesie (jako pomoc gajowego, a co!). Kto zna się na kuchni i gotowaniu, zakłada pensjonacik i wydaje obiady „domowe” dla znajomych. I tak dalej.

A co ma robić Edward Zebrzydowski, zwany pieszczotliwie War? Edward nie tylko nie umie nic robić, ale też nie ma na to najmniejszej ochoty. Nie umie też oszczędzać, bo jest przyzwyczajony do innego stylu życia. Musi mieć samochód z szoferem, konie pod wierzch, służbę, pałac, oranżerię, własny park, wyjazdy za granicę co roku… To zresztą jest program minimum.

Pozostaje więc trzecie i ostatnie rozwiązanie: ożenić się bogato. A kto ma pieniądze zaraz po I wojnie światowej? Tylko Żydzi! Wzbogaceni Żydzi! Tak więc piękny War Zebrzydowski zaręcza się z Różą Goldfarb, która od dawna już polowała na polskiego męża z wyższych sfer. Takie małżeństwo mogło bowiem dać korzyści obu stronom: on będzie miał pieniądze (tatuś jej kupi w posagu jakiś zamek albo pałac), ona zaś wejdzie do polskiego, ziemiańskiego towarzystwa. Może z początku będą na nią patrzeć krzywo, ale potem przyzwyczają się.

Pomysł Wara budzi jednak zdziwienie jego rodziny:

„Hrabia August zaśmiał się rechoczącym głosem.
- W dodatku dasz matce synową Rojzę.
- Ona ma na imię Róża.
- Po żydowsku Rojza… i wnuka, jakiegoś Abrahama albo Izaaka, bo ci milionerzy lubią historyczne imiona. Jakaż ona jest ta Róża, słyszałem, że piękna jak Salome.
- Czy to prawda, że oni nie są jeszcze ochrzczeni? – spytała matka.
- Wiem na pewno, że nie – odrzekł hrabia.
- To okropne! To potworne!
(…)
- War, tyś oszalał!
- Nie, ja tylko zbankrutowałem.
- Nie jesteś przecież zrujnowany doszczętnie.
- O, o, tak! Spadłem z wyżyn hłowatyńsko-derbyszczowskich, połamałem nogi, ręce, żebra, potłukłem łeb.
- Fi! War! Jesteś wulgarny.
- Naturalnie, bo jestem goły, ale żyję, tylko, że mi takie życie nie smakuje. Szukam innego.
- Może ten twój Krongold przez swoje stosunki, miliony i wpływy postara się dla ciebie odzyskać Hłowatyn i Derbyszcze – jęknęła pani Zebrzydowska.
Edward i hrabia parsknęli śmiechem.” (s. 157-158)


Taka rozmowa mogła się wówczas toczyć w niejednym polskim domu, gdzie był „na wydaniu” zrujnowany polski arystokrata. Przypomnijmy, że mariaż z bogatą Żydówką był lekarstwem na biedę nie tylko dla fikcyjnego Zebrzydowskiego. Ot, taki baron kurlandzki, pisarz Józef Weyssenhoff, ożenił się z córką żydowskiego bankiera i „króla kolei żelaznych” Jana Gotliba Blocha. Małżeństwo z bogatą Żydówką, córką Stanisława Lilpopa, uratowało finansowo Jarosława Iwaszkiewicza, który goły i wesoły uciekł z ogarniętej rewolucją Ukrainy (Lilpopówna w ogóle miała branie, bo wcześniej chciał się z nią żenić książę Krzysztof Radziwiłł). Ziemianin Jerzy Skarbek, ojciec słynnej agentki wywiadu Krystyny Skarbek, ożenił się ze Stefanią Goldfeder, córką żydowskiego bankiera. I tak dalej, i tak dalej… War Zebrzydowski nie był na tym tle żadnym wyjątkiem. Każdemu kasa była potrzebna i każdy szedł do tego, kto miał tę kasę. No, chyba, że chciał się zhańbić uczciwą pracą, to wtedy szedł do pracy. Tak to przedstawia autorka. Przypomnijmy, że w tamtych czasach Żydzi nie byli przyjmowani w polskim, ziemiańskim towarzystwie. Tak było do 1939 roku (pamiętam, że jeszcze Jan Zumbach, słynny polski lotnik, w swoim pamiętniku opisywał epizod ze szkoły lotniczej w Dęblinie, gdzie prowadził jakieś interesy z miejscowym Żydem i bardzo się pilnował, by nie wdawać się w nim w jakieś towarzyskie pogawędki, bo to nie uchodziło).

Oto jaka jest reakcja innych bohaterów na planowany mariaż Wara Zebrzydowskiego:

„Zebrzydowski ojciec nigdy Żydów nie uznawał, nikt Żyda nie widział nigdy w jego dobrach, antysemita w całym tego słowa znaczeniu. Kochałem go za to. Masz ci oto odwet! Awantura! Zgroza!
- Czy i pan jest antysemitą? – spytał Strzełecki.
- Ja? Naturalnie, a cóż pan sobie myśli?
- Myślę, że widocznie często teoria z praktyką nie lubi iść w zgodnej parze. O ile bowiem pamiętam, w Żubrówce Żydków nie brakowało.
Czymielski ryknął wielkim śmiechem.
- Teoryjka, braciszku, ho, ho, teoryjka!
Kołomyjski skoczył od razu na Czymielskiego.
- A u pana, panie Anastazy, ani posiał Żyda?
- Ja się nie zapieram, antysemitą nie jestem. Wolę jak mnie oszuka Żyd, niż jak to samo zrobi katolik, bo wtedy mnie to mniej boli.
- Moskali nie cierpisz, a Żydów tolerujesz? Gdzież tu logika? A Moskali diabli wzięli przez kogo, co? Czy nie przez Żydów?
- Dalibóg, konia z rzędem temu, kto odnajdzie logikę w słowach Kołomyi – wrzeszczał Czymielski rozkładając ręce. – Też właśnie winieniem wdzięczność Żydom za Moskali!
- Byle się do nas nie wzięli w ten sam sposób – wtrącił pan Paweł Pobóg.
- A, sąsiedzie, to już całkiem od nas zależy. Nie dajmy się!
- Więc dlaczego pan Czymielski razem z Kołomyjskim kłócą się o Żydów, a w rezultacie obaj ich popierają?
- No, cóż, serdeńku, dobrodzieju, zapomniałeś o naturze polskiej? Trzeba się czasem i pokłócić o nic! Zresztą jakżeż popieramy? Toż obaj z Czymielskim stajemy na głowie z powodu zaręczyn Zebrzydowskiego z Krongoldówną. Co innego z Żydkiem „pobałakać” sobie przy kupnie konia albo na jarmarku, czy w spichrzu, a co innego zupełnie widzieć syna, najpierwszego u nas obywatela z Żydówką przy ołtarzu. Co?” (s. 213-214)


Tak więc, z Żydem się prowadziło interesy, od Żyda pożyczało się pieniądze, Żyda przyjmowało się ukradkiem, w kantorku. Ale w salonie? A w życiu! Jedyna droga Żyda na polskie salony wiodła wtedy przez mariaż.

Czy War Zebrzydowski ożeni się z bogatą Rojzą? Jak potoczą się dalsze losy bohaterów? Jakie będą ich uczuciowe wybory? Prócz problemów małżeńskich Wara i naprawdę nieoczekiwanych konfiguracji miłosnych poczytamy tu bowiem także o losach innych młodych Polaków. Jeden z kresowców dostał się nawet do bolszewickiej niewoli, potem trafił aż do Gruzji, gdzie poznał piękną gruzińską księżniczkę Olgę i tak dalej…

Ale nie jest to z pewnością powieść z gatunku „romans”. Albo nie tylko jest to romans. Jest to raczej opowieść gorzka i demaskatorska, podszyta balzakowskim spojrzeniem na miłość i pieniądze. W tej książce, pisanej przez dojrzałą autorkę, nie ma już nic z romantycznego, melodramatycznego widzenia świata, które urzekało czytelników „Trędowatej”. Nie ma też nadmiaru niepotrzebnych przymiotników i dziwacznych określeń w stylu „zmysły wypełzły mu na usta” (Waldemarowi Michorowskiemu wypełzały, pamiętacie?). Jest jednak błyskotliwie poprowadzona akcja, która rozgrywa się częściowo w Polsce (w Warszawie i na Kresach), a częściowo w Gruzji. Jest masa ciekawych obserwacji obyczajowych z życia międzywojennego ziemiaństwa. No i najważniejsze – jest napięcie!

Kochani, to się czyta. To się naprawdę CZYTA! Połknęłam całość w dwie noce.

Acha, na tylnej okładce piszą, że ta powieść nie ustępuje „Bez dogmatu” Henryka Sienkiewicza. Nie wiem, nie czytałam „Bez dogmatu”. Ale jak tak piszą, to pewnie wiedzą, co piszą…

Alicja Łukawska

Tekst ukazał aię na blogu Archiwum Mery Orzeszko

 

piątek, 17 lutego 2017

Marcin K. Schirmer, Arystokracja - polskie rody



Od możnowładztwa do arystokracji

     Marcin Konrad Schirmer zaproponował sympatykom literatury historycznej wędrówkę przez wieki dziejów arystokracji od samego zarania, w czasach I Rzeczypospolitej, aż po czasy współczesne. Przynależność do magnaterii wymagała spełnienia warunków dotyczących pochodzenia rodziny ze stanu szlacheckiego, odpowiednio dużego majątku oraz pełnienia ważnych funkcji w państwie. Mniej klarowna była kwestia nadawania arystokratycznych tytułów, które w Rzeczypospolitej były różnie nadawane, stosowane i postrzegane. Aczkolwiek nie tytułami stała polska arystokracja. Magnaci będący już w posiadaniu olbrzymich latyfundiów, za zasługi dla króla czy kraju otrzymywali tzw. królewszczyzny oraz kolejne, bardzo znaczące urzędy publiczne. Skutkiem tego ich wpływy systematycznie rosły, natomiast osłabieniu ulegała władza królewska. Światlejsze ugrupowania (Familia Czartoryskich i Poniatowskich) dążyły do zreformowania państwa, lecz wsteczna opozycja (Potockich, Branickich i Rzewuskich) blokując te dążenia szukała poparcia u państw ościennych. To musiało się skończyć katastrofą. Nastał okres zaborów Rzeczypospolitej. Arystokracja w Polsce pod zaborami spełniała funkcje mecenasa kultury i sztuki oraz kuratora dziedzictwa narodowego, a także wspierała powstania narodowe i dotkniętych ich skutkami emigrantów. Celem utrzymania całości ziem w polskich rękach tworzono ordynacje, ale i to nie pomogło na dłużej. Większość magnackich latyfundiów znajdowała się na wschodzie Rzeczypospolitej. Tzw. Ziemie Zabrane, zagarnięte przez Imperium Rosyjskie miały powierzchnię 462 tys. km2  (dzisiejsza pow. Polski to 312 tys. km2 !). Granice Rzeczypospolitej po II rozbiorze usankcjonował Traktat Ryski z 1921 roku.

Kres arystokratycznego świata

     Wrzesień 1939 roku zapoczątkował „Kres arystokratycznego świata” rozciągnięty w czasie do kuriozalnego Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 6 września 1944 roku. Tzw. reforma rolna objęła prawie dziesięć tysięcy majątków o powierzchni ponad 50 ha (na zachodzie Polski 100 ha). Zbrodni wypędzenia ziemian dopełnił Józef Stalin nakazując „zagadnienie usunięcia z widowni całej klasy, złamanie obszarników – że wtedy to już nie jest reforma a rewolucja agrarna, a tego rodzaju rewolucji nie przeprowadza się w majestacie prawa i cackaniem się przygotowaniami. Rewolucje takie muszą być przeprowadzane metodami rewolucyjnymi”. I były!
Tzw. obszarników usuwano z ich własnych majątków i dworów, nie pozwalając zabrać niczego poza rzeczami osobistymi oraz zabraniając osiedlania się na terenie miejscowego powiatu. Skutkiem owej reformy rolnej obywateli ziemskich pozbawiono dachu nad głową, źródeł utrzymania oraz gromadzonych przez wieki dóbr kultury, pamiątek rodzinnych i wszystkiego, co stanowiło dla nich wartość. Szczególnie narażeni na szykany i represje byli arystokraci, których aresztowano, więziono, wywożono do ZSRR. W tej sytuacji wielu przedstawicieli rodów arystokratycznych zdecydowało się na emigrację (nie pierwszą i nie ostatnią w historii naszej Ojczyzny). Czarny okres komunistycznego PRL-u pogłębił jeszcze procesy likwidacji możnych elit kraju. Po „upadku” komunizmu w 1989 roku podejmowane były próby zadośćuczynienia krzywd, jakie dokonały się skutkiem nacjonalizacji arystokratycznych dóbr. Ale do systemowych rozwiązań jest jeszcze daleko. Prezes Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego, Marcin Konrad Schirmer, postuluje, w imieniu środowiska, prawne rozwiązanie kwestii majątków ziemiańskich, jakie na mocy wspomnianego Dekretu PKWN z 1944 roku, zostały bezzasadnie rozparcelowane. Cieszy natomiast fakt powrotów do Macierzy potomków arystokratycznych rodów rozsianych po całym świecie.
Polska na Was czeka! Wracajcie!

Od patriotów do zdrajców

     Aby zrozumieć nikczemność autorów Dekretu i ich mocodawcy, Józefa Stalina, należy poznać dzieje i zasługi polskich elit I i II Rzeczypospolitej. Z pewnością doskonale spełnia funkcję popularyzatorską piękna książka autorstwa Marcina Konrada Schirmera zatytułowana „Arystokracja – polskie rody”. Pan Prezes PTZ potrafił „w niezwykle przemyślany i uporządkowany sposób przedstawić całokształt zagadnień dotyczących polskich dworów” w publikacji pt. „Dwory i dworki w II Rzeczpospolitej”. Podobną opinie mogę wystawić tomowi o polskich rodach arystokratycznych. Logiczna, czytelna struktura książki pozwoliła czytelnikom przyswoić ogólne wiadomości na temat arystokracji, jako klasy społecznej, wywodzącej się z magnaterii, a jeszcze wcześniej z możnowładztwa. Następnie Marcin Konrad Schirmer opowiedział miłośnikom historii Polski o kilkunastu polskich rodach arystokratycznych, wybierając te najbardziej znane, zasłużone lub atrakcyjne dla prowadzenia opowieści. Zaprezentowane spektrum ludzkich typów, postaw, osobowości, indywidualności jest imponujące. Poczynając od wielkich patriotów poświęcających dla dobra Ojczyzny majątki, urzędy, tytuły aż do ofiary życia, a kończąc na zdrajcach, targowiczanach. W rozdziałach opiewających poszczególne rody autor przedstawił ich genezy oraz etymologię rodowych nazwisk. Na tle dziejów rodu ukazał postaci, jakie zapisały się w pamięci rodziny i potomnych.

Pałac Tyszkiewiczów w Połądze
Pałac Tyszkiewiczów w Połądze
Stajnie pałacowe Sanguszków w Sławucie
Stajnie pałacowe Sanguszków w Sławucie


 

 

 

 

 

 

 

 

 

Miasta, wsie, rezydencje

     Aby czytelnik potrafił sobie uzmysłowić ogrom magnackich majątków historyk przytoczył sugestywne dane liczbowe. Popatrzmy – dobra książąt Ostrogskich liczyły 24 miasta i 600 wsi i utrzymywały 300 zbrojnych; w stadninie Romana Sanguszki w Sławucie stało 2500 arabów; rezydencja Radziwiłłów w Nieświeżu liczyła 170 komnat, itp., itd. Można znaleźć i inne fakty: Zbiory Dzikowskie Tarnowskich zawierały m.in. płótna Rembrandta, Rubensa, Tycjana, van Dyck’a, a ponadto cenne rękopisy: „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza, „Kronika polska” Galla Anonima, „Bogurodzica”, „Kronika polska” Wincentego Kadłubka czy komplet polskich wydań „Biblii”.

To już jest koniec, nie ma już nic

     W omawianej publikacji o charakterze popularyzatorskim roi się od intrygujących anegdot i barwnych dykteryjek, sprawiających, że lekturę czyta się wyjątkowo dobrze, a po przewróceniu ostatniej karty pozostaje niedosyt i żal, że „to już jest koniec, nie ma już nic”. Wybrane przez autora wątki świadczą o dystansie i jednocześnie poczuciu własnej wartości arystokratów. Ksawery Branicki na uwagę o swym niedbałym stroju odpowiedział: „nie ma znaczenia, jak ubieram się na wsi, ponieważ tam wszyscy wiedzą, kim jestem, i nie jest ważne, jak ubieram się w Londynie, bo tam nikt nie wie, kim jestem”. Stanisław Trembecki zdolności lingwistyczne Jan Potockiego skwitował stwierdzeniem, że „znał tyle języków, że mógłby służyć jako tłumacz murarzom na wieży Babel”. Konstanty Radziwiłł na pytanie, czy panna młoda (z Habsburgów) wniosła posag odparował: „A cóż ty myślisz? Będzie Radziwiłł robił mezalians bez pieniędzy?”. A z czasów nowszych, powojennych – Stanisław Lubomirski-Lanckoroński, który po studiach pracował w kombinacie metalurgicznym, polecił na wizytówce umieścić tekst: „Stanisław książę Lubomirski Pierwszy Ślusarz sieci cieplnych Huty im. Lenina”.

To nie jest prywata

     Moją ulubioną rodziną magnacką są Radziwiłłowie herbu Trąby, których obecnie żyje siedemnaste pokolenie, np. Konstanty Radziwiłł (minister zdrowia), kultywujący rodzinne tradycje i przysparzający potomków – ma czterech synów i cztery córki! Ród Radziwiłłów może się pochwalić wyjątkowo dużą ilością nieprzeciętnych osobowości i niepospolitych przydomków, np. Sierotka, Rybeńka, Panie Kochanku. A poza tym, pierwszym pałacem, w którym pomieszkiwałam był radziwiłłowski Pałacyk Myśliwski w Antoninie, a ostatnio rezydowałam w Pałacu Radziwiłłów w Nieborowie. W apartamencie prezydenckim, jaki zajmowałam, z ram portretów spoglądali na mnie Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa i Karol Stanisław Radziwiłł.

Pałacyk Myśliwski Radziwiłłów w Antoninie
Pałacyk Myśliwski Radziwiłłów w Antoninie
Pałac Radziwiłłów w Nieborowie
Pałac Radziwiłłów w Nieborowie













Szata graficzna

     Wydawnictwo Naukowe PWN bardzo zadbało o wygląd i jakość publikacji, a przede wszystkim o zilustrowanie tekstu Marcina Konrada Schirmera. W książce znalazło się około czterystu barwnych i czarno-białych fotografii prezentujących arystokratów, ich rezydencje, fundowane przez nich obiekty np. kościoły, wnętrza z kolekcjami sztuki, obrazy i zdjęcia z rodzinnych uroczystości. Wszystkie te ilustracje opatrzono wyczerpującymi opisami, nierzadko nawiązującymi do treści rozdziału.
We wstępie i wprowadzeniu Marcin K. Schirmer poinformował, jakie były jego zamierzenia, co do treści książki. Taki komunikat pozwolił czytelnikom po skończonej lekturze ocenić stopień realizacji założeń autora. W przypadku „Arystokracji…” ocena ta wypadła bardzo pomyślnie. Moje zastrzeżenia dotyczą jedynie poziomu wyczerpania tematu. Chętnie czytałabym gawędę o polskiej arystokracji chociaż w ciągu kilkunastu jesiennych wieczorów.

A jednak "błękitna krew"!

     Podsumowując pracę Marcina Konrada Schirmera o polskich rodach arystokratycznych stwierdzam, iż zadanie, którego się podjął, a było nim „uporządkowanie wiedzy na temat arystokracji i przybliżenie czytelnikom losów najwybitniejszych polskich rodzin arystokratycznych. Pokazanie ich dokonań, wpływu, jaki wywarli na dzieje naszego kraju”, wykonał z dużym powodzeniem. Autorowi udało się również zrewidować fałszywe poglądy funkcjonujące w świadomości społecznej i obalić krzywdzące stereotypy na temat życia arystokratów, którzy posiadali wszystko i gdyby chcieli, ocaliliby wszystko dla siebie i swojego rodu. Stało się jednak inaczej – stracili wszystko i jako warstwa społeczna przestali istnieć. Priorytety odziedziczone razem z błękitną krwią nakazywały w chwili próby „zachować się, jak trzeba”. Należy więc, przyznać rację Szymonowi Konarskiemu, który w biografii Platerów napisał:
Patriotyzm nie wzbogaca patriotów”.

Stanisław August Poniatowski
Stanisław August Poniatowski



















Tekst ukazał się na blogu CzytamPoPolsku

wtorek, 14 lutego 2017

Krajewski Kazimierz, Na straconych posterunkach. Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej


Kalendarium

     W tabeli na końcu przedstawiłam najważniejsze wydarzenia związane z II wojną światową na Kresach Wschodnich, które pozwolą zrozumieć walkę Polaków na straconych posterunkach Najjaśniejszej Rzeczypospolitej.

13 milionów Polaków

     Wykład Kazimierza Krajewskiego zatytułowany „Na straconych posterunkach” dostarczył nam, czytelnikom, olbrzymią ilość informacji pozwalających uświadomić sobie skalę działań podejmowanych przez podziemie niepodległościowe na terenie Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Autor przedstawił szeroki kontekst historyczny, uwarunkowania geograficzne i czynniki demograficzne, jakie doprowadziły do apokalipsy Kresów z ich żywą tkanką – trzynastoma milionami Polaków. Wschodnie województwa Rzeczypospolitej, tj. białostockie, wileńskie, nowogródzkie, poleskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie i wołyńskie zamieszkiwali Polacy (69%), Ukraińcy (14%), Żydzi (9%), Białorusini (3%), Niemcy (2%), Litwini (1%), Rosjanie (1%) i inni. 

Agresje, okupacje, walki

     Hekatombę Ziem Utraconych rozpoczęły wrześniowe agresje Trzeciej Rzeszy i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich 1939 roku. Skutkiem tych wydarzeń były kolejne okupacje Kresów: pierwsza okupacja sowiecka (1939-1941), okupacja niemiecka (141-1944), druga okupacja sowiecka (1944-?). Naturalnym odruchem Kresowian były podjęte już we wrześniu 1939 roku pierwsze próby organizowania konspiracji niepodległościowej. Koncepcje działalności podziemnej na Kresach zmieniały się wraz ze ewolucją teatru działań II wojny światowej oraz momentami zwrotnymi w niestabilnych doraźnych sojuszach międzynarodowych. Specyfika Kresów Wschodnich narażała członków polskiego ruchu oporu na walkę z wieloma wrogami:  Niemcami, Ukraińcami, Litwinami, Żydami, Białorusinami, Armią Czerwoną, sowiecką partyzantką, a w ostateczności z funkcjonariuszami NKWD i UB.

 Polski honor vs wschodnia i zachodnia zdrada

     W publikacji Kazimierza Krajewskiego uznanej za „Najlepszą książkę naukową poświęconą dziejom Polski i Polaków w XX wieku” w VIII edycji konkursu za rok 2015, poruszono gros kwestii wyjaśniających przyczyny, przebieg i skutki polskiej wojny o Kresy. Wojny, podczas której zderzyły się polska uczciwość, wiara w wypowiedziane słowa, honorowe dotrzymywanie obietnic ze wschodnią i zachodnią zdradą, wszechobecną cyniczną dwulicowością, pozbawionym skrupułów podstępnym spiskowaniem. Wojny, która kosztowała nas utratę nie tylko ponad połowy terytorium, ale kosztowała życie milionów Polaków ginących z rąk wrogów i „przyjaciół” w walce o Niepodległą Ojczyznę. Patriotyczne elity Narodu, zwierające szeregi w obliczu zagłady, tworzyły organizacje konspiracyjne w wyniku inicjatyw oddolnych i odgórnych. Z czasem udało się działania większości z nich  skonsolidować, ale nawet wspólne zmagania z wrogami nie mogły przynieść pożądanych skutków. Największa z kilkunastu struktur podziemnych, Armia Krajowa, na Kresach Wschodnich Rzeczypospolitej, znajdowała się „na straconych posterunkach”, gdy w sierpniu 1941 przystąpiono (jeszcze pod szyldem ZWZ) do realizacji organizacji dywersyjnej KG ZWZ pod kryptonimem „Wachlarz”. A później było już coraz gorzej…

Zgrupowanie Józefa Kurasia Ognia
Zgrupowanie Józefa Kurasia Ognia
6 Brygada Wileńska AK
 6 Brygada Wileńska AK











 

Wachlarz, Uderzenie, Burza

     Kazimierz Krajewski, opracował naukowo całokształt zagadnień uzasadniających podtytuł „Armia Krajowa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej”. Ukazał rozległą strukturę Armii Krajowej z obszarami, okręgami, inspektoratami, obwodami, komendami zwracając uwagę na terytorialność działań i form walki na Kresach, jak również zaznajomił czytelników z „geografią kresowego pola walki”. Autor przeznaczył blisko sto stron swego traktatu na przedstawienie szeregowych żołnierzy i oficerów, oddziałów partyzanckich, jakie formowali oraz warunków, w jakich przyszło im walczyć i żyć. Historyk IPN-u doskonale odtworzył kolejne etapy projektów powstających w Komendzie Głównej AK pod wpływem instrukcji płynących od Rządu RP na Uchodźstwie, takie jak „Wachlarz”, „Uderzenie”, „Burza”,  „Ostra Brama”, gdzie rozbieżność teorii i praktyki przyniosła brzemienne w tragedie, dalekosiężne skutki. Ponowne wkroczenie Armii Czerwonej na wschodnie rubieże Rzeczypospolitej położyło kres polskim zbrojnym wysiłkom na rzecz odzyskania niepodległości i wtrąciło Kresowian w otchłań sowieckiej rzeczywistości. Partyzancka działalność struktur poakowskiego podziemia trwała jeszcze kilka lat. „Na straconych posterunkach” Ziem Utraconych pozostali jedynie Żołnierze Wyklęci, ale i Oni odeszli na wieczną wartę.

 (Nie)Poprawności politycznej cd.

     Lektura monografii Kazimierza Krajewskiego częściowo odbrązowiła obraz Armii Krajowej i Rządu Emigracyjnego, jaki chcielibyśmy mieć w sercach. Najostrożniejsze określenia nasuwające się w odniesieniu do niektórych postanowień czynników decyzyjnych w Kraju i poza Nim to arbitralność, łatwowierność, bezkrytyczne zaufanie do tzw. sojuszników, (nie)poprawność polityczna wytrącająca argumenty z ręki (pokutująca do dziś). Oderwani od realiów sowieckiej okupacji dowódcy i wodzowie kreślili plany powszechnego powstania uwzględniając potencjalne, a nie rzeczywiste możliwości zbrojnego wystąpienia ludności przeciw wrogom. Powtarzające się reorganizacje terenowych oddziałów AK spowodowane nierzadkimi sporami kompetencyjnymi między dowódcami różnych szczebli, z których część zyskała miano „papierowych” dowodząc podległymi jednostkami spoza miejsca ich pobytu, nie przyczyniały się do zwycięstwa.

Łagry, kołchozy, doły śmierci

     Kazimierz Krajewski, znawca tematyki kresowej okresu II wojny światowej i stalinizmu, obnażył zakłamanie, obłudę, perfidię, wyrachowanie sowieckich „sojuszników” nie dotrzymujących żadnych umów zawieranych z polską stroną, tak w wymiarze lokalnym, jak i krajowym. Nasi „sprzymierzeńcy” walczyli z jednostkami Armii Krajowej, atakowali oddziały partyzanckie oraz prześladowali ludność cywilną przy użyciu Armii Czerwonej, partyzantki sowieckiej, formacji NKWD (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) oraz band komunistyczno – rabunkowych. Agentury sowieckie rodem z NKWD rozprawiły się z pierwszą wrześniową konspiracją, aresztując działaczy podziemia niepodległościowego już zimą1939 roku i w „najlepszym” wypadku proponując im współpracę z NKWD (ci zdrajcy przygotowywali m.in. listy proskrypcyjne Polaków). Wachlarz metod walki sowietów z Polakami zawierał ponadto przymusowe wcielanie do Armii Czerwonej, wcielanie do Armii Berlinga, masowe wywózki do syberyjskich łagrów, zsyłki do kołchozów w Kazachstanie i fizyczną eksterminację. Zdarzały się nawet sowieckie denuncjacje do władz niemieckich, trudno uchwytnych polskich konspiratorów.
Armia Krajowa znalazła się „na straconych posterunkach” na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej dzięki swym „sojusznikom” i „sojusznikom naszych sojuszników”, którzy sprzedali Polskę tak szybko, jak tylko się dało. Już na przełomie listopada i grudnia 1943 roku na konferencji w Teheranie, ustalono wschodnią granicę Polski na tzw. linii Curzona pozbawiającej nas Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego. 

Kompania C2 (AK - NIE) pod Dynowem
Kompania C2 (AK - NIE) pod Dynowem
I kompania oddziału leśnego Obwodu Sambor AK
I kompania oddziału leśnego Obwodu Sambor AK












Dwa rozkazy

     Zbrodnie sowietów przyjęły wyjątkowo odrażającą formę w szczególności po odkryciu grobów katyńskich w kwietniu 1943 roku i zerwaniu przez Związek Sowiecki stosunków dyplomatycznych z Polską – np. Mord w Nalibokach, w Koniuchach, w Dokudowie, w Augustowie, w Naroczy, itd. W tym kontekście trudno jest zrozumieć intencje Tadeusza Komorowskiego ps. Bór, autora rozkazu zakazującego walki z Sowietami, wydanego 20 listopada 1943 roku: „Unikać obecnie zatargów z oddziałami sowieckimi... Z naszej strony dopuszczalna jest jedynie akcja samoobrony".  Podobnie niełatwe jest wyjaśnienie analogicznego rozkazu marszałka Edwarda Rydza ps. Śmigły wydanego 17 września 1939 roku, już po agresji Związku Sowieckiego na Polskę: „Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia oddziałów".
Armia Krajowa znalazła się „na straconych posterunkach” na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej dzięki swym „sojusznikom” i „sojusznikom naszych sojuszników”, którzy sprzedali Polskę tak szybko, jak tylko się dało. Już na przełomie listopada i grudnia 1943 roku na konferencji w Teheranie, ustalono wschodnią granicę Polski na tzw. linii Curzona pozbawiającej nas Kresów Wschodnich na rzecz Związku Sowieckiego.

To już jest koniec...

     Tytuły końcowych rozdziałów rozprawy: „Ostatni etap działalności AK”, „Ostatni leśni”, czy „Ostatnie przejawy polskiej działalności niepodległościowej” nie pozostawiają złudzeń, co do losu żołnierzy Armii Krajowej na Kresach. Ci, którzy przeżyli piekła hitlerowskiej i bolszewickiej okupacji walczyli w tzw. strukturach poakowskich, stawiających przed sobą dwa główne cele. Żyjąc nadzieją trzeciego globalnego konfliktu chcieli stanowić „polską zbrojną obecność na Ziemiach Utraconych”, która w momencie przełomu będzie przywracać tam Polskę. Doraźnym celem oddziałów partyzanckich była zaś samoobrona społeczeństwa przed terrorem sowieckim (czasem z niezłym skutkiem: „faktycznie panowała dwuwładza. W dzień rządzili komuniści, w nocy – partyzanci”). Polskie powojenne podziemie niepodległościowe i antykomunistyczne pozostało w pamięci potomnych dzięki niezłomnej walce Żołnierzy Wyklętych, z których ostatni, Józef Franczak ps. Lalek, poległ 21 października 1963 roku. Cześć Ich Pamięci!

Przysięga w batalionie Trzaska 27 Wołyńskiej DP AK
Przysięga w bat. Trzaska 27 Wołyńskiej DP AK
Żołnierze Okręgu Wileńskiego AK
Żołnierze Okręgu Wileńskiego AK











 

 

Wyklęci Żołnierze Niezłomni

     Dzieło, zajmujące poczesne miejsce w najnowszej literaturze historycznej, zawiera analizę kondycji klasy politycznej po przełomie 1989 roku. Tragedia Kresów Wschodnich w dużej mierze przyczyniła się do kryzysów ostatniego ćwierćwiecza wolnej Polski „skutki półwiekowych rządów dyktatury obcej nam cywilizacyjnie partii komunistycznej… podzieliły i głęboko zdemoralizowały społeczeństwo”. Kazimierz Krajewski słusznie konstatuje, iż „wymordowanie narodowych elit przez obu okupantów, hitlerowskiego i komunistycznego” przyniosło Polsce różnorodne konsekwencje, które pozwoliły na „przeorywanie świadomości” społeczeństwa polskiego. Procederowi temu służyło cenzorowanie polskiej najnowszej historii przez postkomunistów, tak aby nie dopuścić do kreacji nowych bohaterów narodowych. Mieliśmy nie poznać Inki, Łupaszki, Zapory, Warszyca, Ognia, Ponurego, Wilka, Pługa, Lalka, Nila, Kotwicza, Kmicica, Olecha, Witolda, Roja, Młota, Żelaznego, Krysia, Ragnera, Mena, Ponurego, Hubala
Polscy żołnierze zmobilizowani w przeddzień wybuchu II wojny światowej przeszli drogę przez mękę, zyskując na końcu zaszczytne miano Żołnierzy Wyklętych, ale i Niezłomnych, którzy mogli by powiedzieć o sobie:
„Chcieli nas zakopać, nie wiedzieli, że jesteśmy ziarnem”

Kalendarium

      W tabeli przedstawiłam najważniejsze wydarzenia związane z II wojną światową na Kresach Wschodnich, które pozwolą zrozumieć walkę Polaków na straconych posterunkach Najjaśniejszej Rzeczypospolitej.

Data/rok
Wydarzenie
1939

23.08
Pakt Ribbentrop – Mołotow o nieagresji pomiędzy III Rzeszą Niemiecką i ZSRR
01.09
Agresja Trzeciej Rzeszy na Polskę
17.09
Agresja Związku Sowieckiego na Polskę
27.09
Utworzenie SZP (Służba Zwycięstwu Polski)
01.11
Wołyńskie, tarnopolskie, stanisławowskie i lwowskie włączone do USRR
13.11
Utworzenie ZWZ (Związek Walki Zbrojnej)
1940

02
I deportacja Kresów
03.04
Rozstrzelanie w Katyniu pierwszej grupy oficerów polskich
04
II deportacja Kresów
20.04
Utworzenie ZO (Związku Odwetu)
30.04
Zamordowanie Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal
06
III deportacja Kresów
08
Utworzenie Chłopskiej Straży (później Bataliony Chłopskie)
1941

14.02
Zrzut pierwszych Cichociemnych nad Polską
06
IV deportacja Kresów
06 - 07
Masakry NKWD w więzieniach na Kresach - 30 tys. ofiar
22.06
Agresja Trzeciej Rzeszy na Związek Sowiecki
01.07
Utworzono NOW (Narodowa Organizacja Wojskowa)
30.07
Układ Sikorski – Majski o tworzeniu armii polskiej w ZSRR
08
Utworzenie organizacji dywersyjnej Wachlarz
1942

14.02
Przekształcenie ZWZ w Armię Krajową
03
Ewakuacja Armii Andersa do Iranu
20.09
Utworzenie NSZ (Narodowe Siły Zbrojne)
1943

22.01
Utworzenie Kedywu (Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej) AK
09.02
Początek Rzezi Wołyńskiej
13.04
Ogłoszenie odkrycia Grobów Katyńskich
06.05
Decyzja o tworzeniu Armii Berlinga w ZSRR
08.05
Zbrodnia w Nalibokach
04.07
Katastrofa Gibraltarska – śmierć Władysława Sikorskiego
26.08
Zamordowano Antoniego Burzyńskiego ps. Kmicic - Narocz
20.11
Rozkaz Tadeusza Komorowskiego ps. Bór o akcji Burza
28.11–1.12
Konferencja w Teheranie – ustalenie linii Curzona wschodnią granicą Polski
01.12
Pacyfikacja Zgrupowania Stołpeckiego w Puszczy Nalibockiej
1944

04.01
Przekroczenie granic Polski przez Armię Czerwoną
22.01
Zbrodnia w Koniuchach
05.03
Zbrodnia w Dokudowie
16.06
Zamordowano Jana Piwnika ps. Ponury
07.07
Zdobycie Wilna w ramach akcji Burza – operacja Ostra Brama
22-28.07
Walki o Lwów w ramach akcji Burza
01.08
Wybuch Powstania Warszawskiego
02.10
Koniec Powstania Warszawskiego
22.11
Utworzenie NIE (kadrowa organizacja wojskowa) na Kresach
27.12
Ostatni zrzut Cichociemnych
1945

19.01
Rozkaz Okulickiego Niedźwiadka o rozwiązaniu AK
4-11.02
Konferencja w Jałcie – podział Europy
15.02
Utworzenie AKO (Armia Krajowa Obywatelska)
02.05
Zdobycie Berlina przez aliantów
07.05
Utworzenie DSZ (Delegatury Sił Zbrojnych) na Kraj
08.05
Koniec II wojny światowej
24.05
Rozkaz Michała Żymierskiego ps. Rola o likwidacji AK i NSZ
17-21.06
Proces Szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego
17.07-2.08
Konferencja w Poczdamie
02.08
Dekret o amnestii dla członków podziemia antykomunistycznego
02.09
Utworzenie WiN (Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość)


05.02.1946
Cesja polskich Kresów Wschodnich na rzecz Związku Radzieckiego.
28.08.1946
Zamordowano Danutę Siedzikówną ps. Inka
06.09.1946
Pozbawienie obywatelstwa 76 oficerów PSZ na Zachodzie
23.11.1946
Proces przywódców NSZ
01-12.1946
Pacyfikacje i masakry w woj. Podkarpackim przez UPA
19.02.1947
Zamordowano Stanisława Sojczyńskiego ps. Warszyc
21.02.1947
Zamordowano Józefa Kurasia ps. Ogień
22.02.1947
Dekret o amnestii dla członków podziemia antykomunistycznego
28.04 1947
Akcja Wisła – przesiedlanie Ukraińców – UPA i OUN na zachód
12.05.1948
Zamordowano komendanta NSZ Stanisława ps. Kasznica
07.03.1949
Zamordowano Hieronima Dekutowskiego ps. Zapora
15.10.1949
Utworzenie Wojskowego Korpusu Górniczego dla antykomunistów
06.11.1949
Konstanty Rokossowski marszałkiem Polski i ministrem polskiego MON
08.02.1951
Zamordowano Zygmunta Szendzielarza ps. Łupaszka
01.03.1951
Zamordowano Łukasza Cieplińskiego ps. Pług
29.09.1951
Zamordowano Aleksandra Krzyżanowskiego ps. Wilk
24.02.1953
Zamordowano Augusta Emila Fieldorfa ps. Nil
05.03.1953
Śmierć Józefa Stalina
21.10.1963
Zamordowano Józefa Franczaka ps. Lalek
1971
Zwolnienie z łagru Bronisława Chwieduka ps. Cietrzew - dowódca samoobrony

Tekst ukazał się na blogu CzytamPoPolsku

 
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...