Czesław Pietkiewicz, „Kultura duchowa Polesia rzeczyckiego”, czyli etnograf o czarownikach ze smolarni i wiedźmach z bagien

„Kultura duchowa Polesia rzeczyckiego” to arcyciekawa praca etnograficzno-antropologiczna na temat życia Poleszuków mieszkających w rejonie Mińska na Białorusi. Dawny powiat rzeczycki należy dzisiaj do Obwodu Homelskiego (obecny rejon rzeczycki, brahiński, chojnicki, narowelski i świetłohorski). 

Autor tej książki, Czesław Pietkiewicz (1856-1936), pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej żyjącej na tamtym terenie wśród białoruskiego ludu. Urodził się we wsi Babczyn koło Chojnik na Polesiu Rzeczyckim, gdzie jego ojciec był nadleśniczym. Ponieważ rodzina straciła majątek w czasie powstania styczniowego, młody Pietkiewicz pracował jako robotnik w smolarniach i gorzelniach na Polesiu. Zajmował się też gorzelnictwem, ubezpieczeniami społecznymi oraz administracją majątkami ziemskimi na Ukrainie. 

W latach 1920. przyjechał do Warszawy i w dość poważnym już wieku (68 lat) rozpoczął pracę naukową w dziedzinie etnografii. Został do tego zachęcony przez Kazimierza Moszyńskiego, wielkiego polskiego badacza folkloru ludowego, który odkrył w fenomenalnej pamięci Pietkiewicza przebogatą skarbnicę bezcennych wiadomości etnograficznych o Polesiu rzeczyckim. 

Część pierwsza prac Pietkiewicz dotycząca kultury materialnej Polesia wydano w 1928 roku, część drugą (poświęconą kulturze duchowej) - w roku 1938, zaś trzecią (dotyczącą ustroju społecznego Poleszuków) oddał autor do publikacji Kasie Mianowskiego. Pierwsza i druga część została wydana w ramach edycji Prac Etnologicznych Instytutu Nauk Antropologicznych i Etnologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. W trakcie pracy Pietkiewicz korzystał ze stypendium Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego i zajmował się zarówno własną pracą naukową, jak i opracowywaniem materiałów etnograficznych pozostałych po Michale Fedorowskim, zmarłym badaczu Polesia. 

„Kultura duchowa Polesia rzeczyckiego” zawiera zbiór niezwykłych wiadomości na temat smolarzy-czarowników, wiedźmach z poleskich bagien, magii ludowej Polesia, ludowej astronomii, astrologii i kosmogonii, życia religijnego i bogatej demonologii Poleszuków (bardzo wiele pojęć z okresu przedchrześcijańskiego), ludowej muzyki, pieśni, przysłów i gadek. Większość z tych informacji autor zaczerpnął z własnych obserwacji lub z opowieści rodziny i znajomych. 

Praca Pietkiewicza nie była wznawiana po wojnie, ale jest dostępna w postaci cyfrowej: 

Kultura duchowa Polesia Rzeczyckiego : materjały ... - Pionier

 

Pietkiewicz Czesław, „Kultura duchowa Polesia rzeczyckiego”, wydano z zasiłku funduszu kultury narodowej Józefa Piłsudskiego, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1938

 

Ilustracje Poleszuków pochodzą z Wikipedii:

File:Poliszuky001.jpg

File:Класичний поліщук.jpeg

Tekst oryginalny ukazał się na blogu: 
archiwummeryorzeszko.blogspot.com/.../czesaw-pietkiewicz-kultura-duc...

  Alicja Łukawska