Małgorzata Szejnert, Usypać góry. Historie z Polesia

Kresy Kresami, ale Polesie jest krainą otoczoną specyficzną aurą tajemnicy, wręcz magii. Niedostępność tych legendarnych poleskich bagien, ich zacofanie cywilizacyjne pobudzało wyobraźnię i już w okresie międzywojennym miało Polesie swoich wielbicieli. Choć II Rzeczpospolita nie zdołała znacząco poprawić sytuacji materialnej tego najbiedniejszego w ówczesnej Polsce województwa, prowadzona polityka narodowościowa wzbudzała wiele wątpliwości, a bliskie sąsiedztwo Sowietów nie ułatwiało sytuacji, to jednak wtedy właśnie powstał mit o poleskiej krainie. Polesie przyciągnęło do siebie wiele znanych osobistości, dość wspomnieć Marię Rodziewiczównę, panią na Hruszowej, Zofię Chomętowską, Adriana Carton de Wiarta, zakochanego w poleskiej głuszy, czy Louise Boyd, amerykańską podróżniczkę i miłośniczkę ekstremalnych wypraw. Uroki Polesia opiewał również Antoni Ferdynand Ossendowski, niezwykle popularny pisarz i podróżnik.

Dziś czasy są inne, sytuacja polityczna uległa diametralnej zmianie i czasu nie da się cofnąć. Możemy więc tylko gdybać, co by było gdyby nie wybuchła II wojna światowa, a Polska przetrwała w przedwojennych granicach dłużej niż 20 lat. Czy Polesie doczekałoby się rzeczywistego planu rozwoju? Czy Poleszucy dostąpiliby awansu społecznego, który zapobiegłby rozbudzeniu sympatii do komunizmu? Tego nie wiemy i już się nie dowiemy. Polesie nadal jednak budzi zainteresowanie i zachęca do odkrywania swoich skarbów, ludzkich historii, zapomnianych wydarzeń i osobowości.

Małgorzata Szejnert jest uznaną reportażystką. W swojej najnowszej książce składa hołd Polesiu. Chodzi tu jednak nie tylko o krainę – dość istotnie różniącą się od czasów przedwojennych choćby z uwagi na meliorację podmokłych terenów – ale głównie o ludzi, którzy związali z nią swe losy. Poznajemy sylwetki Polaków, Białorusinów, Żydów, zielonoświątkowców prześladowanych w czasach stalinowskich i każdy z nich ma historię do opowiedzenia.

Szczególne wrażenie zrobił na mnie tekst o poszukiwaniu śladów Floty Pińskiej i o kardynale Kazimierzu Świątku, charyzmatycznym i niezłomnym przywódcy katolików w diecezji pińskiej. Małgorzata Szejnert dotarła do chyba ostatnich świadków polskich czasów i tych, którzy pamiętają kardynała. Poznajemy również historię prześladowanych zielonoświątkowców czy wycinek historii społeczności żydowskiej żyjącej na Polesiu. Autorka zwraca też uwagę, jak usilnie władze białoruskie szukają w przeszłości bohaterów, których mogłyby niejako "przyłączyć" do swojej historii i kultury. Takim przykładem jest np. postać Napoleona Ordy, którego rysunki pozwalają poznać piękno rezydencji szlacheckich na Kresach i nie tylko. Po niektórych z nich nie pozostał nawet przysłowiowy "kamień na kamieniu" i jedynie prace Ordy pozwalają docenić wysiłek budowniczych. My już o nim nie pamiętamy, a Białoruś fetowała 200 rocznicę urodzin rysownika w 2007 r.

Trud autorki się opłacił, gdyż jej książka pozwala nam poprzez - poznanie jednostkowych losów - zobaczyć magię i różnorodność poleskiej społeczności. Uzupełnieniem książki Szejnert może być album Krzysztofa Hejke czy książka A.F.Ossendowskiego.

Autorka zabiera nas w podróż w przeszłość: trudną, skomplikowaną, ale niosącą ze sobą ogromną gamę wzruszeń. Gorąco zachęcam do lektury!

Pomnik Napoleona Ordy w Janowie Poleskim, o którym Małgorzata Szejnert napisała tak:

„Gdyby Orda nie był odlany z brązu i spatynowany, wyglądałby jak żywy, bo jest naturalnej wielkości, realistyczny w wysokich butach wędrowca, w kapeluszu chroniącym od słońca, i z uwagą ocenia szkic, który trzyma w ręku. (s. 268) Źródło zdjęcia

Autor: Małgorzata Szejnert
Wydawnictwo: Znak
Rok wydania: 2015
Liczba stron: 400

Tekst oryginalny ukazał się na blogu Notatnik Kaye